Het medisch farmaceutisch overleg (MFO)

Het verbeteren van de communicatie en het delen van ervaringen tussen artsen en apothekers door het creëren van “lokale ontmoetingsplaatsen”. Getuigenis over een geslaagde ervaring.

Dr Peter Dieleman en apotheker Silas Rydant leggen ons het belang uit van het MFO (medisch farmaceutisch overleg). 

Waar gaat het over?

Het medisch farmaceutisch overleg is een bijeenkomst van huisartsen en apothekers om problemen in de zorg op te lossen. Huisartsen en apothekers, eventueel bijgestaan door specialisten, komen samen om de medicamenteuze behandeling van een patiënt te bespreken en de geleverde zorg te verbeteren.

Zoals dokter Dieleman uitlegt, gebeuren de MFO’s voorlopig nog op vrijwillige basis. De participatiegraad varieert van regio tot regio, maar neemt gestaag toe en daar is hij erg blij mee. Zo’n overleg bevordert de communicatie tussen artsen en apothekers, verlaagt de drempel om onderling problemen van patiënten te bespreken, maar snijdt ook regionale problemen aan, zoals het misbruik van slaapmiddelen en opioïde pijnstillers. 

Het belangrijkste aspect is dus leren op een goede manier en zorggericht met elkaar om te gaan. Een tweede aspect is veeleer van ‘inhoudelijke’ aard: kennis delen over geneesmiddelen en de huidige richtlijnen voor bepaalde geneesmiddelen maar ook streven naar meer veiligheid in de hele keten van de zorg: het voorschrijven, het afleveren van de medicatie door de apotheker, de inname door de patiënt, de follow-up van het gebruik en eventuele bijwerkingen. In die zorgketen hebben zowel artsen als apothekers een belangrijke taak en moeten ze elkaar ondersteunen. Tijdens zo’n face-to-face regionaal overleg kan ook een kwaliteitsprogramma opgesteld door de beroepsverenigingen worden voorgelegd en besproken. 

Praktische organisatie

Concreet vragen een arts en een apotheker aan het RIZIV om een MFO te organiseren over een bepaald onderwerp. Het RIZIV voorziet een financiële bijdrage voor logistieke ondersteuning. De twee initiatiefnemers nodigen dan de huisartsen en de apothekers uit om deel te nemen aan de MFO. Dat kan bijvoorbeeld plaatsvinden in een woonzorgcentrum, tijdens een vergadering van een LOK-groep (lokale kwaliteitsgroep) of op een andere locatie. Zo’n MFO met dezelfde samenstelling van artsen en apothekers vindt op regelmatige basis plaats, bv. twee of drie keer per jaar. Als er tijdens een MFO struikelblokken worden vastgesteld of suggesties worden geformuleerd voor verbetering, gaan de deelnemers daaraan werken en zullen ze bij de volgende vergadering nagaan of er vooruitgang is geboekt.

"Het MFO beoogt de samenwerking tussen artsen en apothekers over medicatie te verbeteren, want dit is ondertussen een complex domein geworden, zowel voor de huisarts als voor de apotheker.” Er kunnen zich wat praktische akkefietjes voordoen: ontbrekende voorschriften of attesten, magistrale bereidingen … en tal van klinische problemen: niet-aangepaste medicatie, geneesmiddelen die in een te lage of te hoge dosering worden voorgeschreven, te lange behandelingsduur, de snel veranderende richtlijnen, de indicaties voor geneesmiddelen die veranderen …. Praktische zaken dus, waardoor de patiënt soms in de kou blijft staan. We denken daar niet altijd aan en niemand lijkt de eindverantwoordelijkheid op zich te nemen. Ook kan tijdens een MFO informatie worden gegeven over nieuwe diensten die de apotheek aanbiedt: vaccinatie, afbouwen van slaapmiddelen …. en kunnen die diensten dan in samenspraak worden gecoördineerd.

Huisarts en apotheker krijgen dezelfde informatie

Een groot voordeel van het MFO is dat de huisarts en de apotheker dezelfde informatie krijgen, dat de richtlijnen worden ‘opgefrist’ en dat afspraken worden gemaakt over de continuïteit van de zorg. Je kan dat doen op metaniveau, maar je kan ook afspraken maken op individueel niveau op voorwaarde dat je mekaar kent en vertrouwt. Stel, een apotheker vraagt zich af of de dosering die de arts heeft voorgeschreven, wel conform de laatste richtlijnen is. Of hij stelt vast dat de dosering van een geneesmiddel aangepast is wegens een verminderde nierfunctie, terwijl die van een ander geneesmiddel niet is verlaagd. Om dat te melden, zou de apotheker al persoonlijk contact moeten opnemen met de arts. Daar komt nog bij dat niet alle artsen openstaan voor feedback. Dat ligt soms wat moeilijk. ‘Heikele’ punten kan je gemakkelijker aansnijden op een 'formeel' overlegmoment zoals het MFO. Zo bijvoorbeeld: “We zien in onze regio voorschriften die niet meer overeenstemmen met de gangbare praktijkvoering. Misschien kunnen we daar de komende weken en maanden op letten in het belang van de patiënt.” Tijdens een MFO kan je dat aansnijden zonder iemand terecht te wijzen. Een ‘objectieve’ moderator kan problemen aanhalen en suggesties formuleren, waarover artsen en apothekers dan onderling overleggen in het belang van de patiënt. Je kan in groep het substitueren van bepaalde geneesmiddelen afspreken. En je kan er ook nieuwe diensten belichten die het RIZIV aan apothekers heeft toegekend, zoals bijvoorbeeld de gratis dienstverlening om patiënten te helpen hun slaapmedicatie op gestructureerde wijze af te bouwen. De taakverdeling inzake vaccinatie blijft een erg gevoelig onderwerp, maar aangezien de overheid die beslissing heeft genomen, is het wellicht verstandig daar onderling concrete afspraken over te maken. Dat alles kan ook heel wat frustraties in de kiem smoren. 

Artsen en apothekers zijn het eens over het belang van wederzijdse ondersteuning als onderdeel van het zorgpad van de patiënt. De verdiensten en het nut van de MFO's voor de patiënt staan vast en het groeiende succes ervan is uitstekend nieuws.